Η σεζόν 2025-26 μόλις που πρόλαβε να ξεκινήσει, κι όμως, ένα παράδοξο ρεκόρ έχει ήδη καταγραφεί. Τριάντα τρεις Αγγλοι ποδοσφαιριστές αγωνίζονται φέτος στα κορυφαία πρωταθλήματα της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξαν τόσοι πολλοί στην ίδια σεζόν. Ενα φαινόμενο που δεν γεννήθηκε ξαφνικά, αλλά χτίστηκε σιωπηλά μέσα σε οκτώ χρόνια, από τότε που ο Τζέιντον Σάντσο άνοιξε την πόρτα της Bundesliga και μαζί της, έναν νέο δρόμο για ολόκληρη τη γενιά του.
Το 2017, τέσσερις νεαροί Αγγλοι, σχεδόν άγνωστοι στο ευρύ κοινό, άφησαν το Νησί για τη Γερμανία. Ρις Οξφορντ, Ράιαν Κεντ, Κέιλεν Χάιντς και φυσικά ο Σάντσο, που επέλεξε να εγκαταλείψει τη Μάντσεστερ Σίτι στα 17 του, αναζητώντας χώρο και χρόνο στο Ντόρτμουντ. Μαζί τους κι ο Μαντέλα Εγκμπο, πρώην της ακαδημίας της Κρίσταλ Πάλας. Ηταν η αρχή μιας νέας εποχής – όταν για πρώτη φορά, μετά από μια δεκαετία απουσίας, η Bundesliga γινόταν το εργαστήριο εξέλιξης για Αγγλους πιτσιρικάδες που δεν χωρούσαν πια στα υπερφορτωμένα ρόστερ της Premier League.
Κι αν τότε φάνταζε μια περιέργεια, σήμερα μοιάζει με ολόκληρο ρεύμα. Από τον Μάρκους Ράσφορντ και τον Τρεντ Αλεξάντερ-Αρνολντ που άφησαν τα παιδικά τους στέκια για την Ισπανία, μέχρι τον Χάρι Κέιν που έσπασε τα δεσμά μιας ζωής στην Τότεναμ για να ζήσει –και να σκοράρει– στο Μόναχο, η εξωστρέφεια έγινε ξανά αγγλική αρετή.
Αλλά αυτό το νέο «κύμα εξόδου» δεν αφορά τόσο τους σταρ, όσο τους νέους. Εκείνους που αποφοίτησαν από τα λαμπερά προγράμματα των ακαδημιών μόνο και μόνο για να βρουν μπροστά τους έναν τοίχο από ξένους superstars, επενδύσεις δισεκατομμυρίων και αμείλικτη πίεση για άμεσο αποτέλεσμα. Έτσι, η λύση μοιάζει όλο και πιο συχνά να βρίσκεται εκτός συνόρων.
Η Ευρώπη ως εργαστήριο
Το καλοκαίρι, η Λίβερπουλ αποχαιρέτησε τον Τζάρελ Κουάνσα και τον Τάιλερ Μόρτον. Ο πρώτος πήγε στη Μπάγερ Λεβερκούζεν, ο δεύτερος στη Λιόν. Ο Κάρνεϊ Τσουκουεμέκα έκανε το δανεισμό του στη Ντόρτμουντ μόνιμο, ο Σι Τζέι Έγκαν-Ράιλι άφησε τη Μπέρνλι για τη Μαρσέιγ. Ακόμη και ποδοσφαιριστές της Championship, όπως ο Τσάρλι Κρέσγουελ και ο Τζόναθαν Ρόου, προτίμησαν να δοκιμάσουν τη γαλλική Ligue 1.
Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Σε έξι από τις τελευταίες επτά σεζόν, ο αριθμός Άγγλων παικτών στις μεγάλες ευρωπαϊκές λίγκες αυξάνεται διαρκώς. Οι συνολικοί αγωνιστικοί τους χρόνοι είναι δεκαπλάσιοι σε σχέση με το 2017-18.
Παλαιότερα, τα παραδείγματα ήταν ελάχιστα. Ο Στιβ ΜακΜάναμαν, ο Μάικλ Οουεν, ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, ο Τζόναθαν Γουντγκέιτ. Κάποιοι άντεξαν, κάποιοι πέρασαν και δεν ακούμπησαν. Στις δεκαετίες των 2000s και 2010s, οι Άγγλοι του εξωτερικού ήταν εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα. Η Premier League είχε γίνει τόσο πλούσια και αυτάρκης που κανείς δεν έβλεπε λόγο να φύγει.
Κι όμως, το 2017, ο Σάντσο πήρε τη δύσκολη απόφαση. Απέρριψε την πρόταση της Σίτι και πήγε στη Ντόρτμουντ. Ενα χρόνο αργότερα, δήλωνε. «Αυτή η πόλη ζει το ποδόσφαιρο όπως καμία άλλη – κι εδώ οι νέοι έχουν ευκαιρίες». Ηταν η αρχή μιας νέας νοοτροπίας.
Ακολούθησαν οι Μπέλινγχαμ, ο αδερφός του Τζόουμπ, ο Τζέιμι Γκίτενς, ο Τσουκουεμέκα. Ολοι τεχνικοί, δημιουργικοί, επιθετικοί, με κοινό χαρακτηριστικό το θάρρος να ξεφύγουν από τη βολή του αγγλικού ποδοσφαιρικού συστήματος.
Οι δρόμοι που κλείνουν
Η ιστορία του Τάμι Εϊμπραχαμ είναι χαρακτηριστική. «Απόφοιτος» της ακαδημίας της Τσέλσι, δόθηκε τρεις φορές δανεικός, σκόραρε 25 γκολ με την Άστον Βίλα, 15 με την ίδια την Τσέλσι κι όμως, βρέθηκε να παρακολουθεί την ομάδα του να κατακτά το Champions League από τον πάγκο. Ο Τόμας Τούχελ δεν τον υπολόγιζε. Εφυγε για τη Ρόμα, αναγεννήθηκε με 27 γκολ στην πρώτη του σεζόν, αλλά τραυματισμοί έκοψαν τη φόρα του. Ο Έιμπραχαμ είναι το σύμβολο μιας γενιάς που βρήκε την Premier League υπερκορεσμένη. Ταλέντα υπάρχουν, χώροι όχι.
Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στο ίδιο το οικοδόμημα της αγγλικής ακαδημίας. Το 2012, το πρόγραμμα Elite Player Performance Plan αναμόρφωσε εκ βάθρων την ανάπτυξη νεαρών παικτών, εισάγοντας επιστήμη, ανάλυση, ψυχολογία, προπονητές επιπέδου, υποδομές που δεν υπάρχουν αλλού. Και το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό. Από το 2017, οι εθνικές ομάδες νέων της Αγγλίας έχουν κατακτήσει έξι διεθνείς τίτλους, οι γυναίκες δύο συνεχόμενα Euro, οι άνδρες δύο τελικούς Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος και μια τετράδα σε Μουντιάλ. Η παραγωγή ταλέντου, δηλαδή, δεν είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι το πού να πάει αυτό το ταλέντο.
Ο Νιλ Σόντερς, διευθυντής ποδοσφαίρου της Premier League, το είπε καθαρά. «Πάνω από το ένα τρίτο των 250 κορυφαίων παικτών στον κόσμο παίζει ήδη εδώ. Η μπάρα ανεβαίνει διαρκώς. Είναι ευθύνη όλων μας να κρατήσουμε το ρυθμό, γιατί μόνο οι ελίτ θα πατούν πια το χορτάρι της Premier League».
Το ταλέντο δεν αρκεί, χρειάζεται και χώρος
Τα νούμερα το επιβεβαιώνουν. Παρά το ρεκόρ 3 δισεκατομμυρίων λιρών στις φετινές μεταγραφές, οι ευκαιρίες για Αγγλους κάτω των 23 μειώνονται. Οι συμμετοχές υπάρχουν, αλλά είναι συχνά σποραδικές, χωρίς συνέχεια. Στα πρώτα παιχνίδια της φετινής σεζόν, μόλις 5,6% των συνολικών λεπτών έχουν πάει σε Αγγλους U23 — το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία του θεσμού.
Από την άλλη, η φυγή προς την Ευρώπη δίνει ζωή σε καριέρες που αλλιώς θα μαραίνονταν. Ο Εϊντζελ Γκόμες για παράδειγμα, με μόλις 1,68 ύψος, τεχνικός χαφ που δεν ταίριαζε στο «παραδοσιακό» προφίλ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Εφυγε για τη Λιλ, έγινε βασικός, διεθνής, και φέτος υπέγραψε στη Μαρσέιγ. «Ηταν ρίσκο», είπε, «ένιωσα πως πήγα χίλια βήματα πίσω, αλλά τελικά όλα απέδωσαν».
Το ίδιο και ο Τσάρλι Κρέσγουελ. Εφηβος-όνειρο της Λιντς, που αντί να περιμένει τη σειρά του, πήγε στην Τουλούζ. Εκεί, έγινε βασικός, έμαθε τη γλώσσα, ωρίμασε. «Ηθελα να ζήσω το όνειρο με τη Λιντς, αλλά αυτά συμβαίνουν. Οταν έφτασα στη Γαλλία, κατάλαβα ότι όλα ήταν πιο απλά απ’ όσο νόμιζα», είπε πρόσφατα.Η Ευρώπη, για αυτούς, δεν είναι εξορία, αλλά απελευθέρωση.
Ενα νέο είδος Αγγλου ποδοσφαιριστή
Η εξωστρέφεια, που κάποτε έλειπε από την αγγλική ψυχή, γίνεται πάλι μέρος της ταυτότητάς της. Οι νεότεροι Βρετανοί δεν φοβούνται τη διαφορετικότητα. Μιλούν γλώσσες, ζουν σε άλλες χώρες, μαθαίνουν να παίζουν σε διαφορετικά στυλ. Γίνονται πιο προσαρμοστικοί, πιο ώριμοι, πιο οικουμενικοί. Και αυτό αλλάζει σταδιακά την εικόνα του ίδιου του αγγλικού ποδοσφαίρου. Δεν είναι πια το κλειστό, αυτάρεσκο οικοσύστημα που παράγει για να καταναλώνει. Είναι ένα εργαστήριο που τροφοδοτεί την Ευρώπη.
Οι σκάουτερ βλέπουν αλλιώς τα δεδομένα. Τα στατιστικά, οι πλατφόρμες δεδομένων, τα συστήματα ανάλυσης επιτρέπουν στις ομάδες εκτός Αγγλίας να εντοπίζουν ταλέντα που παλαιότερα θα έμεναν στην αφάνεια των under-21. Η Τουλούζ εντόπισε τον Κρέσγουελ μέσα από analytics. Η Μαρσέιγ πήρε τον Ρόου επειδή είδε τα προφίλ ταχύτητας και δημιουργίας του.
Ο Τζέιμι Γκίτενς, ο Τζέρεμι Φρίμπονγκ και ο Βίκτορ Γιόκερες είναι μερικοί από εκείνους που έκαναν καριέρα στην Ευρώπη πριν επιστρέψουν στην Premier League. Ο Τζουντ Μπέλινγχαμ ανακηρύχθηκε κορυφαίος παίκτης της La Liga, ο Κέιν πρώτος σκόρερ στη Γερμανία, ενώ ο Φόντεν και ο Πάλμερ πήραν τα βραβεία του παίκτη και του νέου παίκτη της χρονιάς στην Αγγλία. Ολοι, προϊόντα των ίδιων ακαδημιών που κάποτε τους έφραζαν τον δρόμο. Η Αγγλία σήμερα βλέπει το ποδόσφαιρό της να καθρεφτίζεται στην ήπειρο. Οι Άγγλοι παίκτες μαθαίνουν να ζουν, να μιλούν, να παίζουν αλλιώς και η Ευρώπη μοιάζει όλο και περισσότερο αγγλική. Η πρόκληση δεν είναι να σταματήσει αυτή η διαρροή. Είναι να τη διαχειριστεί σωστά. Να μη γίνει προϊόν ανάγκης, αλλά επιλογής.
Γιατί αν κάτι απέδειξε αυτή η γενιά, είναι πως το ταλέντο τους δεν περιορίζεται στο Νησί. Το εξάγουν, το εξελίσσουν, το επιστρέφουν καλύτερο. Και, όπως όλα δείχνουν, το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο δεν έμοιαζε ποτέ τόσο αγγλικό, αλλά ούτε και η αγγλική ψυχή τόσο ευρωπαϊκή…
