Κυριακή βράδυ και μία ακόμη μάχη εντός του τερέν έχει τελειώσει. Για τους περισσότερους είναι η ώρα του απολογισμού. Τι πήγε στραβά; Τι δεν έγινε σωστά ώστε η ομάδα να φτάσει στη νίκη ή το αντίθετο. Πώς παρουσιάστηκε μεταμορφωμένη; Παίκτες που την προηγούμενη αγωνιστική δεν απέδωσαν καλά, πώς ανέβασαν θεαματικά τα στάνταρ τους;
Στο μυαλό του προπονητή τα ερωτήματα είναι πολλά και κρίσιμα. Κάποια εξηγούνται με βάση το ίδιο το ποδόσφαιρο, άλλα, όμως, είναι σίγουρο ότι χρειάζονται ανάλυση.
Γι’ αυτόν τον λόγο, την ώρα που ο κόουτς δίνει τη μάχη του πάγκου, με το στρες και την αδρεναλίνη να χτυπάνε «κόκκινο», μια άλλη μάχη πίσω από τον πάγκο δίνεται με σαφώς πιο εξελιγμένα «όπλα», τα οποία μπορούν και απαντούν στις απορίες που πλημμυρίζουν το μυαλό του.
Η επεξεργασία των δεδομένων στο ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς μια καινοτομία· είναι η ίδια η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο παίζεται πλέον το άθλημα.
Αναγκαιότητα
Ο ρόλος του αναλυτή (Football Data Analyst) είναι μια αναγκαιότητα που όποιος κάνει το λάθος να την προσπεράσει, θα τον έχει προσπεράσει το ίδιο το σύγχρονο ποδόσφαιρο.
Η συλλογή των μετρήσεων απόδοσης των ποδοσφαιριστών, τα μηχανήματα με τα οποία γίνεται αυτό, η ταχύτητα με την οποία εξάγονται τα συμπεράσματα και χαράσσονται οι κατευθυντήριες γραμμές, όπως και δεκάδες ακόμη παράμετροι, δημιουργούν μια ολοκληρωμένη εικόνα για την κατάσταση της ομάδας αλλά και ατομικά των ποδοσφαιριστών.
Ενας από τους πρωτοπόρους στο Football Analyst στην Ελλάδα είναι ο Γιώργος Μαρτάκος, επί σειράν ετών αναλυτής σε Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό και άλλες ομάδες της Super League. Το 2012 από το πόστο του αναλυτή στους «ερυθρόλευκους» άνοιξε τον δρόμο και στους υπόλοιπους που έβλεπαν στη συγκεκριμένη τάση μια εναλλακτική αλλά τόσο ουσιώδη προσέγγιση στο άθλημα. Από τη Σαουδική Αραβία, όπου εργάζεται τα τελευταία χρόνια (Αλ Αχλί, Νέομ FC), μίλησε στην «Κ» για το πόσο εξαρτώμενο είναι πια το ποδόσφαιρο από την τεχνολογία, που σε συνδυασμό με τις γνώσεις πάνω στο αντικείμενο έχει φέρει επανάσταση στην προπονητική, ειδικά μετά την είσοδο και της τεχνητής νοημοσύνης.
«Η ανάλυση της απόδοσης (Performance Analysis) αποτελεί απαραίτητο εργαλείο στα χέρια των προπονητών και των επιτελείων τους. Ουσιαστικά, τους παρέχει γνώση σχετικά με την αγωνιστική συμπεριφορά, τόσο την ατομική όσο και την ομαδική. Ξεκινάει με τον καθορισμό συγκεκριμένης τακτικής και αγωνιστικού πλάνου από τον προπονητή και συνεχίζεται με την ανάλυση του αντιπάλου. Το σκάουτινγκ γίνεται μέσω βίντεο είτε διά ζώσης, αρκετές μέρες πριν, και η παρουσίασή του στις αρχές της εβδομάδας αφού πρώτα υπάρξει η ενημέρωση στον προπονητή. Ακολουθούν οι ποδοσφαιριστές και χαράσσεται η στρατηγική με βάση πάντα και τις ιδιαιτερότητες του αντιπάλου, όπως το σύστημα με το οποίο αγωνίζεται και τους παίκτες-κλειδιά που διαθέτει».
Για να είναι αξιόπιστη η μέτρηση αυτών των μεταβλητών είναι αναγκαία η χρήση και ανάλυση των στατιστικών στοιχείων τόσο των παικτών όσο και της ομάδας συνολικά. Ολες οι πληροφορίες για τον αντίπαλο είναι στα χέρια του προπονητή.
Δεν είναι «μόδα»
Kορυφαίοι οργανισμοί έχουν επενδύσει σε τέτοιες δομές, αποκτώντας συγκριτικό πλεονέκτημα. Τα Football Analytics δεν είναι μόδα, είναι εργαλείο στρατηγικής ανάπτυξης και ο δρόμος προς πιο ανταγωνιστικές και βιώσιμες ομάδες.
Δημήτρης Ζοπουνίδης
Ερευνητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης
Σειρά παίρνει η ανάλυση με στοιχεία όπως η ταχύτητα, η αντοχή και η δύναμη. Παρακολουθούνται επίσης οι κινήσεις, οι αποφάσεις, οι τεχνικές δεξιότητες και η γενικότερη συμπεριφορά κάθε ποδοσφαιριστή στο γήπεδο και στις προπονήσεις.
Ολα αυτά, φυσικά, με τη βοήθεια των ειδικών μηχανημάτων, στα οποία εκτός από τις μετρήσεις για την κατάσταση των ποδοσφαιριστών αξιολογούνται μεταβλητές (Key Performance Indicators), όπως για παράδειγμα ποσοστά επιτυχημένων πασών, σουτ στον στόχο, προσδοκώμενα γκολ (xGoals) και άλλα.
«Στην Ελλάδα, όπου ο αριθμός των σταφ είναι περιορισμένος, τη χρήση των εργαλείων έχουν συνήθως οι γυμναστές», εξηγεί ο κ. Μαρτάκος.
Το κόστος ενός πλήρους εξοπλισμού, τον οποίο στη χώρα μας διαθέτουν μόνο ομάδες με μεγάλο προϋπολογισμό, μπορεί να φτάσει ακόμη και τις 50.000 ευρώ. Περιλαμβάνει τάμπλετ, φυσικά το σύστημα παρακολούθησης και μεταξύ άλλων αισθητήρες καρδιακών παλμών, ζώνες θώρακα, μέσης, γιλέκα, φανέλες, πομπούς που μέσω Bluetooth στέλνουν τα δεδομένα καρδιακής συχνότητας και θερμίδων που καταναλώνονται στο τάμπλετ, καθώς και ειδικά ρολόγια με τα οποία οι ίδιοι οι παίκτες παρακολουθούν τις επιδόσεις τους στις προπονήσεις.
Εξω είναι… αλλιώς
Oταν μιλάμε για τα προηγμένα πρωταθλήματα και κυρίως αυτό της Premier League, τα πάντα αλλάζουν. Είναι χαρακτηριστικό πως το επιτελείο της Μάντσεστερ Σίτι έχει 30 άτομα. Οσο υπερβολικό κι αν ακούγεται, άλλος ασχολείται με τις στατικές φάσεις, άλλος με την άμυνα και άλλος με τις μεταβάσεις ή τις πλάγιες γραμμές, ενώ και η τεχνολογία είναι πιο εξελιγμένη με τη χρήση θερμικών καμερών, τεχνητής νοημοσύνης και των πιο καινούργιων εργομετρικών συστημάτων με τα οποία γίνονται τα τεστ εκρηκτικότητας, αντίδρασης, βάδισης ή και του τρεξίματος. «Με τις θερμικές κάμερες γίνεται απεικόνιση σε 3D ή 4D διάσταση και υπάρχει αποτύπωση όλων των κινήσεων, της θερμοκρασίας των παικτών, αλλά και των παλμών τους την ώρα του ματς».
Οπως συμπληρώνει ο υποψήφιος διδάκτωρ και ερευνητής (Data Science Laboratory) στο Πολυτεχνείο Κρήτης Δημήτρης Ζοπουνίδης: «Δεν αφορά μόνο το τακτικό σκέλος ή την ανάλυση ενός αγώνα ή ενός αντιπάλου, αλλά και τη συνολική λειτουργία του συλλόγου. Η επιστημονική ανάλυση και αξιοποίηση των δεδομένων μπορεί να υποστηρίξει την προετοιμασία και τη διαχείριση της ομάδας, αλλά και να τροφοδοτήσει με τεκμηριωμένη πληροφόρηση τα διοικητικά συμβούλια και τους προέδρους, ώστε να λαμβάνονται στρατηγικές αποφάσεις με σαφήνεια και ακρίβεια. Σε διεθνές επίπεδο, κορυφαίοι οργανισμοί έχουν επενδύσει σε τέτοιες δομές, αποκτώντας συγκριτικό πλεονέκτημα. Τα Football Analytics δεν είναι μόδα, είναι εργαλείο στρατηγικής ανάπτυξης και ο δρόμος προς πιο ανταγωνιστικές και βιώσιμες ομάδες».
Αναλύω από την εξέδρα
Προσωπικά παρακολουθώ το παιχνίδι από την εξέδρα, γιατί στην ευθεία πολλές φορές χάνονται φάσεις. Αναλύω τα δεδομένα και βρίσκομαι σε ενδοεπικοινωνία με τον βοηθό προπονητή. Αυτός με τη σειρά του συμβουλεύει τον προπονητή.
Γιώργος Μαρτάκος
Football analyst στη Νέομ FC (Σαουδική Αραβία)
Μέσα στον αγώνα
Ενα πολύ ιδιαίτερο και σημαντικό κομμάτι είναι η παρέμβαση που μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ικανή να αλλάξει όλη τη ροή του. «Την ώρα του αγώνα έχουμε τη δυνατότητα να παρέμβουμε, αλλάζοντας τα πράγματα εάν διαπιστώσουμε πως δεν πηγαίνουν όπως τα περιμένουμε», υπογραμμίζει ο κ. Μαρτάκος και προσθέτει: «Προσωπικά παρακολουθώ το παιχνίδι από την εξέδρα, γιατί στην ευθεία πολλές φορές χάνονται φάσεις. Αναλύω τα δεδομένα και βρίσκομαι σε ενδοεπικοινωνία με τον βοηθό προπονητή. Αυτός με τη σειρά του συμβουλεύει τον προπονητή για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται κάποιοι παίκτες. Αν, για παράδειγμα, μετά το 60΄ δούμε πως η απόδοση πέφτει και ο αντίπαλος είναι πιο aggressive, με καλύτερες επιστροφές και περισσότερες δυνάμεις, πρέπει να αναπροσαρμόσουμε τα πλάνα μας με γρήγορες κινήσεις. Αν επίσης διαπιστώσουμε πτώση της έντασης, αύξηση καρδιακών παλμών, εσωτερικού και εξωτερικού “φορτίου” κάποιου ποδοσφαιριστή, το εξετάζουμε αμέσως, καθώς ενδεχομένως να είναι προάγγελος ενός τραυματισμού που θα πρέπει να τον προλάβουμε με την αντικατάστασή του. Στο τέλος, το report του παιχνιδιού σκανάρεται εξονυχιστικά και μας βάζει άμεσα σε διαδικασία προσομοίωσης, αλλαγών και διόρθωσης των λαθών ενόψει του επόμενου αγώνα».
Μία ακόμη σοβαρή παράμετρος αφορά τα «όρια» ενός αναλυτή. Μέχρι πού φτάνουν οι αρμοδιότητές του; «Ο αναλυτής πρέπει να λέει αυτά που πιστεύει στον προπονητή πάντα με σεβασμό και όχι ως υπόδειξη. Γίνεται η παράθεση των γεγονότων, η κατάθεση της προσωπικής άποψης και από κει και πέρα η τελική απόφαση ανήκει πάντα σε αυτόν. Είναι πολύ σημαντικό να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης όλου του σταφ, ώστε το αποτέλεσμα να είναι το καλύτερο δυνατό», επισημαίνει ο κ. Μαρτάκος.
Στο τέλος της συζήτησής μας ο πολύπειρος αναλυτής τονίζει με νόημα ότι όλες αυτές οι τεχνολογικές καινοτομίες βοηθούν μεν, όμως δεν μπορούν να ξεπεράσουν το ανθρώπινο μυαλό και μάτι, αφού αυτά είναι που φιλτράρουν, ταξινομούν και ιεραρχούν όλα αυτά τα δεδομένα.
Η «καλωδίωση» των ποδοσφαιριστών
Μέσω των ειδικών γιλέκων αλλά και ζωνών όπου προσαρμόζονται πομποί γίνεται ο έλεγχος επιδόσεων των ποδοσφαιριστών και μετέπειτα η καθοδήγησή τους κατά τη διάρκεια της προπόνησης από το τεχνικό τιμ. Οι ειδικοί αισθητήρες χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση μεταβολών της ροής του αίματος στα αγγεία.
