Αν και το καμπανάκι είχε χτυπήσει από πολύ νωρίς και είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο, έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ αποκάλυψε ότι περισσότερα από 30.000 διαφημιστικά μηνύματα τυχερών παιχνιδιών προβλήθηκαν σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο μόνο στο εναρκτήριο Σαββατοκύριακο της Premier League την περασμένη σεζόν, αριθμός τριπλάσιος σε σχέση με τον αριθμό που είχε καταγράψει μια αντίστοιχη μελέτη τρία χρόνια νωρίτερα. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αποδειχθεί πολύ φιλόξενα για διαφημιστικά μηνύματα που φέρνουν χρήμα στα ταμεία τους ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους, κρατώντας ορθάνοιχτη την πόρτα που διαχρονικά έχει ανοίξει στον τζόγο το ίδιο το ποδόσφαιρο.
Μέχρι ένα σημείο, ο στοιχηματισμός ήταν μια μακρά παράδοση από τότε που το λαοφιλέστερο ομαδικό σπορ γεννήθηκε στην Αγγλία.
Η κατάσταση όμως έχει ξεφύγει εντελώς και οι ειδικοί έσπευσαν να πατήσουν το… κουμπί πανικού: ο εθισμός στο στοίχημα και στον τζόγο γενικότερα απειλεί άμεσα τον κοινωνικό ιστό στη Μεγάλη Βρετανία και πρέπει να παρθούν άμεσα αποτελεσματικά μέσα για να μπει ένα πρώτο, ψηλό, ανάχωμα και να περιοριστεί η διάβρωση. Το να σταματήσει εντελώς μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός…
Το θέμα είχε τεθεί προς συζήτηση από τις αρχές της τελευταίας δεκαετίας και, με βαριά καρδιά ομολογουμένως, το σύνολο των ομάδων της Premier League συμφώνησε… εθελοντικά το καλοκαίρι του 2023 να ληφθούν δραστικά μέτρα χωρίς κυβερνητική νομοθετική παρέμβαση, με μια τριετή περίοδο χάριτος και προσαρμογής. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, το φετινό πρωτάθλημα θα είναι το τελευταίο που θα επιτρέπεται στις ομάδες της να κλείνουν συμφωνίες με χορηγούς τυχερών παιχνιδιών για το μπροστινό μέρος της φανέλας τους. Είναι μια πρακτική που μπήκε στη ζωή του αγγλικού ποδοσφαίρου εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, διευκολύνοντας τις εταιρείες τυχερών παιχνιδιών να απλώσουν τα πλοκάμια τους στο δημοφιλέστερο και πιο εμπορικό ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα του κόσμου, αναζητώντας σε μια τεράστια αγορά νέους πελάτες, πρόθυμους να δοκιμάσουν τα πάντα με δέλεαρ το εύκολο κέρδος.
Από το ξεκίνημα της επόμενης περιόδου 2026-27, δεν θα προβάλλονται πλέον εταιρείες τυχερών παιχνιδιών στο «φιλέτο» της φανέλας των ποδοσφαιριστών. Είναι μια αλλαγή που ψηφίστηκε από το σύνολο των ομάδων της Premier League το 2023, αλλά ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί. Οι περισσότερες απ’ αυτές ζήτησαν χρόνο για να καλύψουν με άλλους χορηγούς τα μεγάλα έσοδα που έχουν από τις στοιχηματικές εταιρείες που προβάλλονται στις φανέλες τους. Και επειδή η ώρα της αλλαγής φτάνει, αρκετές εξ αυτών άρχισαν να στριμώχνονται γιατί η έρευνα που έκαναν στην αγορά δείχνει ότι δεν πρόκειται στην πλειονότητά τους να βρουν τα μεγάλα ποσά που καρπώνονταν από τις εταιρείες τυχερών παιχνιδιών, με αντάλλαγμα να αναγράφεται το όνομά τους στη φανέλα τους.
Το πρόβλημα δεν αγγίζει καθόλου τις ομάδες του Big 6 του αγγλικού πρωταθλήματος, δηλαδή τις Λίβερπουλ, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Μάντσεστερ Σίτι, Αρσεναλ, Τότεναμ και Τσέλσι. Οι 6 πιο εμπορικές ομάδες της Premier League που (με ελάχιστες εξαιρέσεις) διεκδικούν και κερδίζουν τα πρωταθλήματα και τους διεθνείς τίτλους εδώ και πολλά χρόνια, κρατήθηκαν συνειδητά μακριά από τις χορηγίες των στοιχηματικών εταιρειών. Η Λίβερπουλ προβάλλει στο μπροστινό μέρος της φανέλας της τη Standard Chartered, η Γιουνάιτεντ τη Snapdragon, η Σίτι την Etihad και η Arsenal την Emirates, έχοντας όλες τους μακροχρόνιες και πολυδιάστατες χορηγικές συμφωνίες μαζί τους, χωρίς ποτέ στο παρελθόν να έχουν χορηγό της φανέλας τους κάποια στοιχηματική εταιρεία.
Η Τότεναμ, αντίθετα, είχε παλαιότερα και για κάποια χρόνια χορηγό της φανέλας της μια εταιρεία τυχερών παιχνιδιών, αλλά από το 2010 έχει συνάψει μια επιτυχημένη συνεργασία με την ασφαλιστική ΑΙΑ, ενώ η Τσέλσι παραμένει μια μυστήρια περίπτωση. Ενώ έχει πολλές προσφορές, εξακολουθεί για μία ακόμη περίοδο να μην έχει κανέναν χορηγό για τη φανέλα της, έχοντας αποσυρθεί με δική της πρωτοβουλία το 2023 από μια συμφωνία με γνωστή στοιχηματική εταιρεία, η οποία είναι πλέον βασικός χορηγός της Εβερτον. Η στάση της καθορίστηκε από μια έρευνα που οι ιδιοκτήτες της την πήραν στα πολύ σοβαρά και έδειξε ότι η πλειονότητα των φιλάθλων αισθάνεται μια δυσφορία όταν οι ομάδες έχουν τόσο μεγάλα έσοδα από τον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών.
Οι 6 πιο εμπορικές και δημοφιλείς εταιρείες της Premier League είναι έτη φωτός μακριά στον ανταγωνισμό και στην πραγματικότητα δεν είχαν ανάγκη να στραφούν σε μια τέτοια αμφιλεγόμενη πηγή εσόδων. Αυτό όμως δεν ισχύει για τις υπόλοιπες ομάδες του αγγλικού πρωταθλήματος. Οι οικονομικές διαφορές είναι τεράστιες, με χαρακτηριστικό ότι η καθεμία από τις ομάδες του Big 6 (πλην της Τσέλσι) εισπράττει ετησίως μέχρι και 60 εκατ. λίρες (περίπου 70 εκατ. ευρώ) από τη χορηγία της φανέλας της, όταν οι υπόλοιπες σπάνια φτάνουν ή ξεπερνούν μετά βίας τα 8-10 εκατ. λίρες. Τα κακά νέα; Θεωρείται σίγουρο ότι τον πρώτο χρόνο τουλάχιστον και μέχρι να βρουν μια ισορροπία στην αγορά, οι περισσότερες απ’ αυτές θα δουν μείωση των εσόδων τους από τη φανέλα περίπου κατά 50%. Οπως εκτιμάται, ο τζίρος των περίπου 100 εκατ. λιρών από τις χορηγίες της φανέλας των μικρομεσαίων ομάδων της Premier League, χωρίς τις στοιχηματικές εταιρείες θα πέσει περίπου στο μισό.
Η αγορά δείχνει ότι θα υπάρξει μια σχετική αύξηση σε άλλους είδους χορηγιών από στοιχηματικές εταιρείες. Η συμφωνία του 2023 απαγορεύει στις ομάδες να προβάλλουν εταιρείες τυχερών παιχνιδιών κεντρικά στις φανέλες τους, αλλά δεν τις απαγορεύει στα μανίκια. Μπορούν, επίσης, να τις έχουν χορηγούς στις φόρμες προπόνησης ή στις διαφημιστικές πινακίδες, αλλά όσο κι αν αυξηθεί το ποσό αυτό, δεν θα είναι πολύ μεγαλύτερο από τα 1-2 εκατ. λίρες που αναλογεί σήμερα στην καθεμία τους από τέτοιες παράπλευρες χορηγίες.
Οι ειδικοί μιλούν «πιθανότατα για τη μεγαλύτερη ανατροπή στον κλάδο τα τελευταία 20 χρόνια, από τότε που οι στοιχηματικές εταιρείες άρχισαν να εμφανίζονται στις φανέλες». Από τις 20 ομάδες της Premier League, οι 11 (Αστον Βίλα, Εβερτον, Γουέστ Χαμ, Γουλβς, Νότιγχαμ, Φούλαμ, Κρίσταλ Πάλας, Μπρέντφορντ, Μπόρνμουθ, Μπέρνλι και Σάντερλαντ) διατηρούν φέτος για τελευταία χρονιά τη χορηγία μιας εταιρείας τυχερών παιχνιδιών για τη φανέλα τους. Το παράδοξο είναι πως πριν από το 2023 ήταν 8, και από τότε που άρχισε να μετρά αντίστροφα ο χρόνος για την τριετή περίοδο χάριτος, αντί να μειωθούν, αυξήθηκαν σε 11!
Μία εξ αυτών, η Φούλαμ, ήταν αυτή που άνοιξε τον «ασκό του Αιόλου» το μακρινό 2002, όταν έγινε η πρώτη ομάδα του αγγλικού πρωταθλήματος με χορηγό στοιχηματική εταιρεία. Η Αστον Βίλα έχει το γενικό ρεκόρ των 7 διαφορετικών χορηγών από τον χώρο των τυχερών παιχνιδιών, ενώ η Γουέστ Χαμ συνεργάζεται πολύ στενά με στοιχηματικούς πράκτορες από το 2015. Ολες αυτές οι ομάδες οφείλουν να βρουν άλλες πηγές εσόδων και η πρώτη κίνησή τους ήταν να στραφούν στους παραδοσιακούς χορηγούς των προηγούμενων χρόνων, πριν ο χώρος του τζόγου απλώσει τα πλοκάμια του.
Η ανταπόκριση της αγοράς τις γέμισε απογοήτευση. Είναι πολύ δύσκολο για μια εταιρεία που δεν ασχολείται με τον τζόγο να προσφέρει 8-10 εκατ. λίρες τον χρόνο σε μια ομάδα για ένα μικρό διαφημιστικό λογότυπο στο μπροστινό μέρος της φανέλας της. «Είναι μεγάλο το ποσό και δεν μπορεί καμία τους να το δικαιολογήσει»ν λένε οι ειδικοί της αγοράς, που εκτιμούν ότι κάποιες ομάδες θα δουν τα συγκεκριμένα έσοδά τους να πέφτουν, τουλάχιστον τον πρώτο χρόνο, πολύ κάτω από το μισό σε σχέση με όσα εισέπρατταν από τις στοιχηματικές εταιρείες. Κι αν κάποιοι περιμένουν μια διόρθωση βραχυπρόθεσμα, είναι επειδή η Premier League συνεχίζει να προσφέρει ίσως την πιο ισχυρή πλατφόρμα μάρκετινγκ στον αθλητισμό παγκοσμίως και πιστεύουν αισιόδοξα ότι έχει τη δυναμική να αντιδράσει.
Το πού θα βρει το αγγλικό ποδόσφαιρο τις επόμενες μεγάλες εμπορικές συνεργασίες του είναι ασαφές. Η Λίβερπουλ, η Τότεναμ και η Μπράιτον έχουν χορηγούς από τον χρηματοπιστωτικό κλάδο, η Μάντσεστερ Σίτι και η Αρσεναλ στηρίζονται από μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, η Γιουνάιτεντ έχει χορηγό μια εταιρεία πληροφορικής. Οσες είχαν στηριχθεί τα τελευταία χρόνια στις στοιχηματικές εταιρείες πού μπορούν να στραφούν τώρα; Παλαιότερα οι εταιρείες που πωλούν αλκοόλ, συνήθως τοπικές ζυθοποιίες, ήταν βασικοί χορηγοί των αγγλικών συλλόγων, μαζί με εταιρείες που έχουν ισχυρούς δεσμούς με τις τοπικές κοινωνίες. Ολες αυτές δεν έχουν το μέγεθος για να καλύψουν το κενό και προσφέρουν «ασπιρίνες» αντί για ριζική λύση. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, οι αεροπορικές εταιρείες, η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες είναι μερικοί από τους μεγαλύτερους επενδυτές σε χορηγίες αθλημάτων παγκοσμίως, αλλά δύσκολα θα καλύψουν το κενό που δημιουργεί η απόσυρση των στοιχηματικών εταιρειών από κεντρικό πλάνο.
Μοιάζει πολύ πιθανό να δημιουργηθούν νέες συνεργασίες με χώρους που δεν έχουν εισχωρήσει ακόμα δυναμικά στο ποδόσφαιρο, όπως οι νέες τεχνολογίες, τα κρυπτονομίσματα, η τεχνητή νοημοσύνη, ο τουρισμός. Τα χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων, για παράδειγμα, έχουν εισβάλει με θεαματικό τρόπο στον χώρο της F1 και πολλές από τις συμφωνίες που έχουν συνάψει είναι με επταψήφια νούμερα. Πολλοί βλέπουν με ενδιαφέρον τη λύση στην ανάπτυξη του… κρίκετ! Η The Hundred, η ομοσπονδία που διαχειρίζεται αυτό το ιδιαίτερο άθλημα, έχει οργανώσει με τέτοιο τρόπο τη δομή των χορηγιών, που εξασφαλίζει στις ομάδες και τους αθλητές απροσδόκητα μεγάλα έσοδα από τις εμπορικές συμφωνίες, χωρίς να εμπλακεί καθόλου με τον χώρο του στοιχήματος. Κι αν το έχει πετύχει αυτό το κρίκετ, είναι πολύ πιθανό να καταφέρει σε πολλαπλάσιο βαθμό και το ποδόσφαιρο να αντλήσει έσοδα και από άλλες πηγές, χωρίς να βασίζεται τόσο πολύ στις στοιχηματικές εταιρείες.
Η άλλη πλευρά του νομίσματος δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική. Ο δρ Ραφαέλο Ρόσι, συνεπικεφαλής της έρευνας του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ για τη διείσδυση των στοιχηματικών εταιρειών στο ποδόσφαιρο, θεωρεί ότι η κατάσταση είναι και θα παραμείνει εκτός ελέγχου, καθώς «η προσπάθεια της βιομηχανίας να αυτορρυθμιστεί είναι εντελώς ανεπαρκής και συμβολική». Η αφαίρεση των σχετικών διαφημίσεων από την μπροστινή πλευρά της φανέλας κρίνεται μη επαρκές μέτρο για να περιορίσει την επέλαση του τζόγου μέσα από το ποδόσφαιρο. Ούτε και τα μεγάλα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί σε διάφορες στοιχηματικές εταιρείες έχουν δράσει αποθαρρυντικά. Μια πρώην χορηγός της Γουέστ Χαμ, για παράδειγμα, τιμωρήθηκε με πρόστιμο 400.000 λιρών γιατί είχε διαφήμιση στο… παιδικό τμήμα της ιστοσελίδας του συλλόγου, ενώ μια πρώην χορηγός της Εβερτον τιμωρήθηκε επειδή χρησιμοποιούσε για την προβολή της μια πασίγνωστη πρωταγωνίστρια σε «ταινίες ενηλίκων».
Η μεγάλη επίδραση του ποδοσφαίρου σε όλες τις ηλικίες και στα κοινωνικά στρώματα έχει καταργήσει τα σύνορα. Η Premier League μαζεύει σε κάθε αγωνιστική της σχεδόν 500.000 θεατές κατά μέσο όρο σε 10 γήπεδα, αλλά στην πραγματικότητα η διείσδυσή της στην κοινωνία είναι πολύ μεγαλύτερη και ξεπερνά κατά πολύ τα σύνορα της χώρας. Ο τηλεοπτικός φακός μεταφέρει την εικόνα των αγώνων της χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Μεγάλη Βρετανία, σε πολύ μακρινές χώρες και τεράστιες αγορές, όπως αυτή της Ασίας, ειδικά στην Απω Ανατολή. Είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι παρά την προσπάθεια περιορισμού τους, οι στοιχηματικές εταιρείες έχουν τον τρόπο τους να κρατήσουν την πόρτα ανοικτή και να μείνουν στο «παιχνίδι».
«Δεκάδες χιλιάδες διαφημίσεις τυχερών παιχνιδιών θα εξακολουθούν να εμφανίζονται κάθε Σαββατοκύριακο στα μανίκια των φανελών, γύρω από τα στάδια και σε όλα τα μέσα ενημέρωσης. Η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει και να τερματίσει όλες τις διαφημίσεις τυχερών παιχνιδιών, και μη φοβάστε, το ποδόσφαιρο θα συνεχίσει να ευδοκιμεί», δηλώνει ο Νικ Χάρβεϊ, από τον Συνασπισμό για τον Τερματισμό των Διαφημίσεων Τυχερών Παιχνιδιών (CEGA). Είναι πολλά τα λεφτά, όμως, τεράστια τα συμφέροντα και δικαιολογημένοι οι φόβοι ότι, ακόμα κι αν γίνει μια πιο σοβαρή προσπάθεια να μείνουν οι εταιρείες στοιχημάτων μακριά από τα χορηγικά προγράμματα της Premier League, από τη μέσα πλευρά του κάστρου θα βρεθούν πολλοί πρόθυμοι να ανοίξουν την κερκόπορτα για να το παραδώσουν στους εισβολείς…
