Στο λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας ως «γηγενής» αναφέρεται «αυτός που έχει γεννηθεί στη γη όπου κατοικεί». Στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου ποδοσφαίρου και για την UEFA, η συγκεκριμένη ετυμολογία δεν θα ήταν δυνατό να έχει τα ίδια κριτήρια. Στην προσπάθεια των συλλόγων για μείωση του οικονομικού κόστους, σε συνδυασμό με την επιθυμία για μακροπρόθεσμο κέρδος μέσω της παραγωγής ταλέντων, ο όρος… μεταλλάχθηκε. Εχοντας ως κεντρικό στόχο την ανάπτυξη των ακαδημιών τους, για τις ομάδες που μετέχουν στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις, η λέξη «γηγενής» –ως γενική έννοια– αφορά τους παίκτες που προέρχονται από τα «σπλάχνα» του συλλόγου.
Η αναγκαστική παρουσία «γηγενών» παικτών στα ρόστερ μετέτρεψε τον καταρτισμό των τελευταίων σε μια συνεχή διαδικασία διαχείρισης, αλλά και σε μια άσκηση ανθρωπογεωγραφίας. Πίσω από κάθε μεταγραφική κίνηση και σκέψη, ηλικιακοί και αριθμητικοί περιορισμοί καταγεγραμμένοι σε λίστες αποτελούν και μια πρόκληση.
Λαμβάνοντας υπόψη την εγχώρια πραγματικότητα, η παραπομπή του «γηγενούς» σε Ελληνα ποδοσφαιριστή είναι παραπλανητική. Ελληνας ποδοσφαιριστής για τις λίστες της UEFA δεν σημαίνει απαραίτητα πως η εθνικότητα θα πρέπει να είναι ελληνική. Για την ακρίβεια, μάλιστα, η εθνικότητα μπορεί να είναι ελληνική αλλά για την ευρωπαϊκή ομοσπονδία ο συγκεκριμένος ποδοσφαιριστής να μη θεωρείται Ελληνας.
Παραδείγματα με τα οποία γίνεται αντιληπτή αυτή η παραδοξότητα είναι οι Χρήστος Ζαφείρης και Οδυσσέας Βλαχοδήμος, επίλεκτα μέλη της εθνικής ομάδας. Αν αυτοί πάρουν μεταγραφή σε ελληνικό σύλλογο δεν θα λογίζονται ως «γηγενείς», αφού και οι δύο έκαναν τα πρώτα τους ποδοσφαιρικά βήματα σε ξένους συλλόγους· κοινώς είναι «προϊόντα» ο μεν της νορβηγικής Βαλερένγκα, ο δε της γερμανικής Στουτγάρδης.
Αντιθέτως, κάποιος ξένος που ήρθε σε μικρή ηλικία στη χώρα μας και έμαθε τα μυστικά του αθλήματος σε κάποια ακαδημία ελληνικής ομάδας θεωρείται «γηγενής». Αντίστοιχο παράδειγμα, ο 19χρονος Αλβανός αμυντικός του Παναθηναϊκού Ελτον Φικάι, ο οποίος έχει αγωνιστεί και με τα χρώματα της Εθνικής Ελπίδων της Αλβανίας.
Με βάση τα παραπάνω, καθώς πλησιάζουν τα πρώτα ευρωπαϊκά παιχνίδια των ελληνικών ομάδων κι ενώ η μεταγραφική περίοδος ξεκίνησε και επίσημα την 1η Ιουλίου, οι πέντε εκπρόσωποί μας καλούνται να δημιουργήσουν τη «μαγιά» εκείνη που θα τους κάνει να αισιοδοξούν για μια διαδρομή όσο το δυνατόν διαρκείας σε Champions, Europa και Conference League.
Ολυμπιακός και ΠΑΟΚ, με βάση τη δουλειά που έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια στα τμήματα υποδομής τους, είναι σαφώς πιο μπροστά από τον Παναθηναϊκό, αλλά κυρίως από ΑΕΚ και Αρη, που «πονοκεφαλιάζουν» για το πώς θα διαμορφώσουν ένα ισορροπημένο αγωνιστικό προφίλ με βάση τις ανάγκες τους σε αριθμό παικτών και θέσεις.
Είναι ενδεικτική η κίνηση της Ενωσης να δαπανήσει πάνω από 1 εκατ. ευρώ για να αποκτήσει από τον Ατρόμητο τον 20χρονο Δημήτρη Καλοσκάμη, τον οποίο θα αξιοποιήσει, εκτός από τη λίστα της UEFA, και στο ανανεωμένο φορμάτ του Κυπέλλου Ελλάδας. Εκεί όπου έγινε υποχρεωτική η συμμετοχή σε κάθε αγώνα, σε όλες τις φάσεις, ενός Ελληνα που έχει γεννηθεί από το 2004 και μετά. Η συμμετοχή του θα είναι υποχρεωτική καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, ακόμη και στην παράταση, ενώ σε περίπτωση αλλαγής του θα πρέπει να αντικατασταθεί με συμπαίκτη του που να πληροί τα ίδια κριτήρια.
Ακόμη και ένας Ελληνας μπορεί να μη θεωρείται «γηγενής» για την ευρωπαϊκή ομοσπονδία εφόσον δεν πληροί ορισμένες προϋποθέσεις που αφορούν την ομάδα ή τη χώρα όπου έμαθε ποδόσφαιρο.
Ξεκινώντας από τους πρωταθλητές Ελλάδας, διαθέτουν τέσσερις ποδοσφαιριστές που είναι «παιδιά» του συλλόγου (Τζολάκης, Ρέτσος, Μουζακίτης, Παπακανέλλος), αλλά και τρεις (Πασχαλάκης, Αναγνωστόπουλος, Μασούρας) που θεωρούνται «γηγενείς» από τη στιγμή που έχουν εκπαιδευθεί σε άλλες ελληνικές ομάδες. Κάποιοι άλλοι επιστρέφουν από δανεισμούς αλλά η παραμονή τους κρίνεται αβέβαιη.
Υπάρχει και ο 21χρονος τερματοφύλακας Νίκος Μπότης, ο οποίος όμως δεν λογίζεται ως «γηγενής» καθώς η διετής εμπειρία που αποκόμισε στις ακαδημίες της Ιντερ δεν του επιτρέπει να συμπληρώσει την απαραίτητη τριετία που χρειάζεται.
Τα τελευταία χρόνια τη φανέλα της πρώτης ομάδας του ΠΑΟΚ φόρεσαν αρκετοί παίκτες που αναδείχθηκαν από τις ακαδημίες (Σταφυλίδης, Πέλκας, Τζόλης, Κουλούρης, Κωνσταντέλιας, Κουλιεράκης, Κούτσιας, Τζίμας), ωστόσο οι περισσότεροι εξ αυτών πωλήθηκαν, με αποτέλεσμα από πέρυσι ο «Δικέφαλος του Βορρά» να αντιμετωπίζει πρόβλημα στη δήλωση των ευρωπαϊκών λιστών. Φυσικά έχει μια ισχυρή Β΄ ομάδα, από την οποία μπορεί να αντλήσει παίκτες αν καταστεί ανάγκη.
Η ΑΕΚ πέρυσι με την αποχώρηση του Γαλανόπουλου, εφόσον αυτός συνέχιζε στην Ευρώπη, δεν θα είχε ούτε έναν δικό της «γηγενή». Αυτή την αποκαρδιωτική εικόνα προσπαθεί να αλλάξει φέτος με την προώθηση ενός δικού της «παιδιού» (Αγγελόπουλος) και με αναβάθμιση των τμημάτων της ακαδημίας της.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν επτά «association-trained players» (Μήτογλου, Πήλιος, Ρότα, Τσιλούλης, Μάνταλος, Καλοσκάμης, Χρυσόπουλος).
Στον Αρη επιχειρείται μια ελληνοποίηση με την απόκτηση των Αθανασιάδη και Γιαννιώτα, ο οποίος μεγάλωσε στις ακαδημίες των «κίτρινων». Αντιθέτως ο Τάσος Δώνης λογίζεται ως ξένος, αφού δεν έχει συμπληρώσει την απαραίτητη τριετία μεταξύ 15-21 ετών λόγω της μεταγραφής του από τον Παναθηναϊκό στη Γιουβέντους.
Στην τελική ευθεία
Οι προθεσμίες για την εγγραφή των ποδοσφαιριστών στις λίστες ποικίλλουν ανάλογα με τη διοργάνωση και τους γύρους που μετέχει κάθε σύλλογος. Για ΑΕΚ και Αρη, που ανοίγουν τον χορό στον 2ο προκριματικό γύρο του Conference League, οι καταληκτικές ημερομηνίες είναι 20-21/7, όπως και για τον Παναθηναϊκό, στον 2ο προκριματικό του Champions League.
Ο ΠΑΟΚ, στον 3ο προκριματικό του Europa League, έχει περιθώριο μέχρι τις 3/8, ενώ ο Ολυμπιακός, που θα παίξει στη League phase του Champions League, έχει προθεσμία έως τις 4/9. Οι λίστες ανανεώνονται τον Φεβρουάριο για τις ομάδες που θα έχουν περάσει σε ομίλους, οπότε θα έχουν τη δυνατότητα να δηλώσουν έως τρεις νέους παίκτες.
Οι δύο κατηγορίες και οι λίστες των ομάδων
Οι «γηγενείς» ποδοσφαιριστές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Η πρώτη αφορά τους «club-trained players». Πρόκειται για αυτούς που ανήκαν στην ομάδα για τουλάχιστον τρία χρόνια (όχι απαραίτητα συνεχόμενα) μεταξύ 15-21 ετών. Η δεύτερη αφορά τους «association-trained players». Αυτοί είναι οι ποδοσφαιριστές που ανήκαν σε άλλες ομάδες της ίδιας ομοσπονδίας (π.χ. ΕΠΟ) για τουλάχιστον τρία χρόνια –επίσης όχι απαραίτητα συνεχόμενα– μεταξύ 15-21 ετών.
Με δύο λίστες (Α, Β) που κάθε ομάδα πρέπει να δηλώνει πριν από την έναρξη των ευρωπαϊκών υποχρεώσεων ορίζει η UEFA το πώς οι «γηγενείς» διαμορφώνουν το ρόστερ της. Στη λίστα Α μπορεί να δηλώσει έως 25 ποδοσφαιριστές, υπό την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον 8 από αυτούς είναι «γηγενείς». Αν δεν καλύπτεται αυτός ο αριθμός, η λίστα μειώνεται αναλόγως. Για κάθε «γηγενή» που λείπει, αφαιρείται μία θέση. Για παράδειγμα, με 6 «γηγενείς», η λίστα περιορίζεται σε 23 παίκτες. Στην oκτάδα των «γηγενών» δεν μπορούν να περιλαμβάνονται περισσότεροι από 4 παίκτες «association-trained». Στη λίστα Β, χωρίς να επηρεάζεται η λίστα Α, μπορεί να ενταχθεί απεριόριστος αριθμός παικτών που έχουν γεννηθεί μετά την 1/1/2003 (για τη σεζόν 2025-26), έχουν περάσει τουλάχιστον δύο συνεχόμενα χρόνια στον σύλλογο μεταξύ 15-21 ετών ή έχουν παραμείνει τρεις σεζόν, με δυνατότητα ενός δανεισμού.
