Ακούγοντας τις δηλώσεις του Λευκού Οίκου πως ο τριετής πόλεμος στην Ουκρανία, μπορεί να τερματιστεί ακόμη και μέσα στην εβδομάδα, κάποιοι κάνουν τον απολογισμό τους. Και η αλήθεια είναι πως δεν ξέρουν αν πρέπει να χαρούν ή να λυπηθούν. Τα ερωτήματα τους πολλά και βασανιστικά. Εχασαν σχεδόν τα πάντα. Αλλά κέρδισαν κάτι το οποίο δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ποτέ: Την εσωτερική δύναμη που ποτέ δεν γνώριζαν ότι διαθέτουν.
Ο αριθμός των Ουκρανών που έχασαν μέλη του σώματός τους από την επέτειο της εισβολής της Ρωσίας ακριβώς πριν τρία χρόνια σαν σήμερα (24/2), κυμαίνεται σύμφωνα με τους πιο μέτριους υπολογισμούς στις 70.000.
Μια μικρή μερίδα εξ αυτών, σχεδόν κάθε μέρα δίνουν τις δικές τους μάχες. Οι κραυγές τους γνώριμες, η θέληση ακλόνητη. Είναι οι παίκτες της Σαχτάρ Στάλεβι που στα Ουκρανικά σημαίνει ατσάλι. Μιας ομάδας δημιούργημα της πρωταθλήτριας της χώρας Σαχτάρ Ντόνετσκ, που πήρε σάρκα και οστά στις 5 Φεβρουαρίου 2024 και αποτέλεσε κυρίως μια εσωτερική ανάγκη των θυμάτων αλλά και μια υπενθύμιση των δεινών του πολέμου.
Ακρωτηριασμένοι, θύματα πολέμου, πολλών εξ αυτών από νάρκες και αρκετοί που έχασαν άκρα λόγω καρκίνου ή από τροχαία ατυχήματα. Το χτύπημα από τις πατερίτσες που σηκώνονται στον αέρα και εν συνεχεία πέφτουν κάτι και ο γδούπος από τα ατσάλινα μέλη τους, είναι εικόνες και ήχοι που μένουν χαραγμένα στο μυαλό.
Η Σαχτάρ Στάλεβι έχει 13 τέτοιους παίκτες. Πριν από τον πόλεμο, δύο παίκτες της ήταν ήδη στρατιώτες, όπως ο πρώτος αρχηγός της, ο Ιβάν. Οι υπόλοιποι ήταν πολίτες που δήλωσαν συμμετοχή για να πολεμήσουν, εκτός από έναν που ήταν 12 ετών όταν ξεκίνησε ο πόλεμος.
«Το ποδόσφαιρο έχει μια μοναδική δύναμη να βοηθήσει την αποκατάσταση και την ανάρρωση» έλεγε ο πρόεδρος της Ουκρανικής ομοσπονδίας Αντρέι Σεφτσένκο τον περασμένο Ιανουάριο όταν σκιαγράφησε το εγχείρημα, προσπαθώντας να αιτιολογήσει γιατί το ποδόσφαιρο με ακρωτηριασμό αποτελεί προτεραιότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στην δημοσιότητα η παλιά Ουκρανική ποδοσφαιρική δόξα, ο αριθμός των θυμάτων από ακρωτηριασμούς στην χώρα φτάνει τις 100.000.
Ιστορίες όπως αυτές του 34χρονου Αντρέι που δούλευε σε εργοστάσιο χαρτιού και πάτησε μια νάρκη χάνοντας το ένα του πόδι, του 36χρονου οικοδόμου Βίκτορ, πατέρα τριών παιδιών, που έχασε το χέρι του σε βομβαρδισμό ή του 17χρονου Τιμοθέι που έχασε όλα τα δάχτυλα του δεξιού του χεριού μέσα στο σπίτι του από χτύπημα πυραύλου, αρκούσαν για τη διοίκηση της Σαχτάρ Ντόνετσκ ώστε να πάρει την πρωτοβουλία και να ιδρύσει την δική της ποδοσφαιρική ομάδα ακρωτηριασμένων μέσω του μη κερδοσκοπικού της ιδρύματος, «Shakhtar Social».
Ο στόχος ήταν να χρησιμοποιηθεί το ποδόσφαιρο για να ενθαρρύνει και να βοηθήσει τραυματισμένους στρατιώτες να προχωρήσουν την αποκατάστασή τους. Οι παίκτες είναι από όλες τις γωνιές της Ουκρανίας, από διαφορετικά υπόβαθρα και κοινωνικά στρώματα, αλλά μοιράζονται την εμπειρία από τραυματισμούς που άλλαξαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου. Όλοι τους βρήκαν μια νέα αδελφότητα στο Στάλεβι. «Ακόμα και μετά από τραυματισμούς, ακόμα και μετά από αποτυχίες, δεν τα παρατάμε», τόνισε ο Αντρέι.
«Γνωρίζουμε ότι ο αριθμός των τραυματιών από ακρωτηριασμούς είναι τεράστιος και πως το ποδόσφαιρο είναι ένα εργαλείο κοινωνικοποίησης και αποκατάστασης. Η ιδέα ήταν να δώσουμε την ευκαιρία στους στρατιώτες μας να βρουν κάποια ελπίδα και στόχο στη ζωή και να κάνουν κάτι καλό για τον εαυτό τους. Αυτοί μας προστάτευαν και έπρεπε να τους βοηθήσουμε» ανέφερε από την πλευρά της η Ινα Κιμίζοβα, διευθύντρια της «Shakhtar Social».
Προπόνηση στα άκρα
Οι ποδοσφαιριστές της Στάλεβι συναντώνται και προπονούνται τρεις φορές την εβδομάδα στο Κίεβο. Κατευθύνονται στην προπόνηση από το κέντρο αποκατάστασης, το νοσοκομείο, τα στρατιωτικά κέντρα ή από τις νέες θέσεις εργασίας που έχουν βρει. Οι προπονήσεις είναι δυνατές, με γρήγορους ρυθμούς και χωρίς συμβιβασμούς, με κάθε παίκτη να πιέζει τον εαυτό του στα άκρα.
Τον περασμένο Οκτώβριο, στο Λονδίνο, η Στάλεβι πήρε μέρος σε ένα τουρνουά τεσσάρων ομάδων με την συμμετοχή ακόμη της εθνικής Σκωτίας, και των Μπράιτον και Άρσεναλ.
Μετά το τουρνουά, οι παίκτες ξεκουράστηκαν σε μια τοπική παμπ, όπου οι τηλεοράσεις έδειχναν τα πιο πρόσφατα νέα από τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας. Νωρίτερα την ίδια μέρα, συνάντησαν τον Βαλερί Ζαλούζνι, επικεφαλής των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, πριν γίνει πρεσβευτής της Ουκρανίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Τιμοθέι έδειχνε σε μερικούς Γάλλους τουρίστες στο διπλανό τραπέζι το στυλό που υπέγραψε ο Ζαλούζνι για αυτόν. Οι Γάλλοι ήθελαν να κεράσουν ποτό τους παίκτες, λέγοντας τους ότι είναι ήρωες, αλλά οι τρεις παίκτες της Σαχτάρ αρνήθηκαν. Αυτοί απλά είχαν κάνει το καθήκον τους.
Αντίθετα, αυτό που θέλουν είναι να μιλούν για ποδόσφαιρο. Θα συναντήσουν τον συμπατριώτη τους άσο της Αρσεναλ Ολεκσάντρ Ζιντσένκο μετά το παιχνίδι των Λονδρέζων με την Σαχτάρ Ντόνετσκ για το Champions League, προετοιμάζοντας παράλληλα το τουρνουά στο οποίο πήραν μέρος τον Ιανουάριο, με την ονομασία «League of Mighty». Θέλουν απεγνωσμένα να βελτιωθούν και να εντυπωσιάσουν τονίζοντας συνεχώς τι σημαίνει η ομάδα για αυτούς. Oπως λέει ο Βίκτορ : «Η Σαχτάρ με επαναφέρει στη ζωή».
Ιστορίες πολέμου
Η Σαχτάρ διόρισε τον Μπόνταν Μπίλκο, προπονητή ακαδημιών, ως πρώτο προπονητή της ομάδας. Όλα τα μέλη της ομάδας έχουν ιστορίες να πουν για το πώς εντάχθηκαν στην Στάλεβι. «Πέρασα από επτά επεμβάσεις συνολικά» ανέφερε ο Αντρέι. Κατά την ανάρρωσή του στο νοσοκομείο από την τελευταία χειρουργική επέμβαση, τον επισκέφτηκε ο πρώην τερματοφύλακας της Σαχτάρ, Αντρίι Πιάτοφ. Ως μέρος των καθηκόντων του Πιάτοφ για τον σύλλογο, ταξίδεψε σε νοσοκομεία και κέντρα
αποκατάστασης αναζητώντας πιθανούς παίκτες για να ενταχθούν στην ομάδα. Σε ένα νοσοκομείο στο Κίεβο, συνάντησε τον Αντρέι. Τα μέλη της διοίκησης έριξαν στο τραπέζι προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να ονομαστεί η ομάδα. «Δεν θέλαμε να υπενθυμίζουμε κάθε φορά ότι είναι ποδόσφαιρο για ακρωτηριασμένους αλλά για ανθρώπους που τραυματίστηκαν», είπε η Κιμίζοβα. Ετσι οι ίδιοι επέλεξαν να αυτοαποκαλούνται «Σαχτάρ Στάλεβι», δηλαδή «Σαχτάρ από ατσάλι», ένα σύνολο δυνατών και αλύγιστων Ουκρανών ανδρών.
Ο Αντρέι λατρεύει το ποδόσφαιρο και τον Αντρέι Σεφτσένκο. «Μετά τον τραυματισμό, η Σαχτάρ με έφερε πίσω στη φυσική ζωή, αλλάζοντας την κατεύθυνση της εξέλιξής μου. Συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε, όχι μόνο ως άνθρωποι αλλά και ως ποδοσφαιριστές. Ήταν μια μεγάλη αλλαγή στη καθημερινότητά μας».
Πλέον δουλεύει ως οδηγός ντελίβερι στο Κίεβο. «Ήθελα να επιστρέψω στο μέτωπο αλλά η γυναίκα μου είναι εντελώς κάθετη, δεν το θέλει. Αρκετές φορές πάνω στην δουλειά νιώθω τον πόνο. Οπως όταν κουβαλά μεταφέροντας βαριά χαλιά. Ωστόσο σταματώντας σε διάφορα σημεία αποβίβασης, πηδάει πάνω-κάτω από το φορτηγό με ευκολία. Η Στάλεβι τον κρατά ενεργό.
«Η ομάδα είναι σαν μια άλλη οικογένεια για μένα. Υπάρχει η πολιτική μου οικογένεια, η στρατιωτική μου οικογένεια, και τώρα υπάρχει και η ποδοσφαιρική μου οικογένεια. Έχω δύο λόγους να ζω τώρα: την οικογένειά μου και το ποδόσφαιρο».
Ένας από τους πιο στενούς φίλους του στην ομάδα, είναι ο 23χρονος Βαλεντίν. «Πριν τον πόλεμο ξυπνούσα σαν συνηθισμένος φοιτητής, έπλενα το πρόσωπό μου, πήγαινα στο πανεπιστήμιο και στο μάθημα. Ήθελα όλα να περνούν πιο γρήγορα, για να έρθει η ώρα να πάω να προπονηθώ σε μια ομάδα ποδοσφαίρου που έπαιζα και το βράδυ στην ντίσκο για να χορέψω και να φλερτάρω. Ήμουν νέος. Μου άρεσε η ζωή».
Το βράδυ της 23ης Φεβρουαρίου 2022, έπαιξε ποδόσφαιρο με τους φίλους του και ξύπνησε με τον Πούτιν να ανακοινώνει την πλήρη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μια μέρα αργότερα επιστρατεύτηκε.
Στις 23 Ιουνίου 2023, στάλθηκε για να βοηθήσει στην αντεπίθεση εναντίον ενός κατεχόμενου από τη Ρωσία χωριού στο Ντονμπάς. Την επόμενη φορά που ξύπνησε, ήταν στο νοσοκομείο, έχοντας τραυματιστεί από σφαίρα στο δεξί του πόδι πάνω από το γόνατο.
«Η σφαίρα είχε μπει πολύ δυνατά και έσπασε τις αρτηρίες. Δεν υπήρχε παροχή αίματος στο κάτω άκρο. Μου είπαν ότι δοκίμασαν μια προσθετική αρτηρία για να αποκαταστήσουν τη ροή του αίματος. Δεν τα κατάφεραν, οπότε από απελπισία, απλά έκοψαν το πόδι».
Ο Βαλεντίν θυμάται πώς μετά τον τραυματισμό, συνήθιζε να ξαπλώνει στο κρεβάτι του νοσοκομείου και να αναρωτιέται αν θα έπαιζε ξανά ποδόσφαιρο. Μετά βρήκε την Στάλεβι.
«Το ποδόσφαιρο ήταν αρχικά ένα είδος αποκατάστασης για μένα, ακόμα και ψυχολογική. Πριν, είχα δύο ώρες μαθήματα με ειδικούς αποκατάστασης και μια ολόκληρη ελεύθερη μέρα την οποία περνούσα ξαπλωμένος στο κρεβάτι σε τέσσερις λευκούς τοίχους, κοιτάζοντας το ταβάνι. Και τώρα υπάρχει η Σαχτάρ. Κάπου μπορώ να πάω να χαλαρώσω και επίσης να παίξω ποδόσφαιρο. Αυτό είναι ωραίο».
Τα πρώτα γενέθλια
Μεταξύ της αποκατάστασης και των προπονήσεων της ομάδας, αρκετοί παίκτες συγκεντρώνονται για ένα κανονικό γεύμα, μια ώρα αφιερωμένη στο να μιλήσουν για οτιδήποτε εκτός από τον πόλεμο. Οι τερματοφύλακες της ομάδας προσπαθούν να βρουν τεχνικές στο να καταφέρνουν να πέσουν προκειμένου να μην πονάνε. Ο Μπόνταν τους συμβουλεύει να νικήσουν τον φόβο και μεσολαβεί ώστε να λάβουν τα καλύτερα γάντια από τον τερματοφύλακα της Μπενφίκα και της εθνικής Ουκρανίας, Ανατόλι Τρουμπίν. Ο ένας κίπερ της ομάδας χρειαζόταν μόνο το δεξί, ο άλλος το αριστερό».
Πρώτος αρχηγός της Στάλεβι είναι ο Ιβάν, ένας 28χρονος από την Πολτάβα. Μιλάει ήσυχα, αλλά σκόπιμα και με απαλή εξουσία. Το περιβραχιόνιο του παρέδωσε ο Τάρας Στεπανένκο, αρχηγός της πρώτης ομάδας της Σαχτάρ. «Το βασικό είναι να μην φέρετε ποτέ ντροπή σε αυτό το περιβραχιόνιο, όπως δεν πρέπει ποτέ να φέρετε ντροπή στη στρατιωτική μονάδα σας, το έμβλημα του συλλόγου σας ή το περιβραχιόνιο του αρχηγού», είναι η αρχηγική του ομιλία πριν από έναν αγώνα. Ο Βαλεντίν ήταν η ομόφωνη επιλογή για να τον διαδεχθεί στις 4 Φεβρουαρίου που η ομάδα γιόρτασε τα πρώτα της γενέθλια.
Ολοι πόζαραν για μια ομαδική φωτογραφία, μπροστά σε πορτοκαλί και μαύρα μπαλόνια και ένα χρυσό Νο. 1. Την περασμένη χρονιά έκαναν 104 προπονήσεις και έπαιξαν 12 φιλικούς αγώνες. Πλέον προετοιμάζονται για ένα νέο τουρνουά στην Αγγλία τον Απρίλιο στο οποίο θα πάρουν μέρος η Μπράιτον, η Aρσεναλ, η Γουέστ Μπρομ, η Ιρλανδία και η Σκωτία. Οι Ουκρανοί θέλουν να δείξουν πόσο έχουν βελτιωθεί από τους αγώνες τους τον Οκτώβριο, υποδεχόμενοι στους κόλπους τος συνεχώς νέους παίκτες.
Ο πόλεμος μπορεί να τελειώσει αλλά αυτή η ομάδα θα παραμείνει απομεινάρι μιας μάχης χωρίς ανακωχή. Μιας μάχης για την ίδια την ζωή που πρέπει να κερδηθεί, έστω και με λαβωματιές.
